Στο πλαίσιο ενηµερωτικής εκποµπής του ParosVoice, οι κύριοι Νίκος Μαλατέστας, ∆ιευθύνων Σύµβουλος της ΑΜΚΕ Αρχαίων Λατοµείων Μαραθίου και Μαρτίνος Χάρης, µέλος του ∆.Σ., αποκάλυψαν τις τελευταίες εξελίξεις στον πολυσύνθετο αγώνα για τη διαφύλαξη και αξιοποίηση αυτού του ιδιαίτερου πολιτιστικού θησαυρού.
Σε 2 μήνες συμπληρώνονται 3 χρόνια από την επίσημη ίδρυση της ΑΜΚΕ Πάρκο Αρχαίων Λατομείων Μαρμάρου Πάρου.
Η απόφαση για την ίδρυσή της το 2022 ήταν η συνειδητοποίηση της ανάγκης για την ύπαρξη ενός φορέα της κοινωνίας των πολιτών της Πάρου ο οποίος θα συντονίσει πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στην προστασία και ανάδειξη των Αρχαίων Λατομείων στο Μαράθι, ενός μνημείου πολύ μεγάλης σημασίας όχι μόνον για την Πάρο αλλά και για τον παγκόσμιο πολιτισμό.
Πρωτοβουλίες όμως που θα αναλαμβάνονται πάντα σε συνεργασία και σε συνεννόηση με τους φορείς του υπουργείου Πολιτισμού που εκ του νόμου έχουν την αρμοδιότητα της διαχείρισης του χώρου, την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και βεβαίως τον δήμο Πάρου. Πρωτοβουλίες αναγκαίες ύστερα από μια μακρά περίοδο ουσιαστικής ακινησίας, παρά τις διακηρύξεις δεκαετιών περί της ανάγκης σωτηρίας του μνημείου.
Σε αυτά τα 3 χρόνια της λειτουργίας της η ΑΜΚΕ ανέπτυξε δραστηριότητα σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που σχετίζονται με την προστασία και ανάδειξη των Αρχαίων Λατομείων και δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς γιατί το εγχείρημα αυτό είναι ιδιαίτερα σύνθετο. Απώτερος στόχος είναι η δημιουργία ενός αρχαιολογικού και πολιτιστικού πάρκου και η ένταξή του στα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. Στην κατεύθυνση αυτή όμως είναι πολλά τα ενδιάμεσα βήματα που πρέπει να γίνουν. Σε αυτή τη δημοσίευση παρουσιάζεται με ένα συνοπτικό αναγκαστικά τρόπο τι έχει γίνει και τι σχεδιάζεται να γίνει σε επιμέρους θέματα της δραστηριότητας της ΑΜΚΕ.
Προστασία υπόγειων στοών
Με ουσιαστική συμβολή της ΑΜΚΕ στον συντονισμό των εργασιών εκπονήθηκε το 2022 από το ΕΜΠ με χρηματοδότηση του Υπουργείου Πολιτισμού η μελέτη της τρισδιάστατης ψηφιακής αποτύπωσης και γεωλογικής χαρτογράφησης των υπόγειων στοών Νυμφών και Πανός. Μια εργασία βάσης για όλες τις μετέπειτα μελέτες και εργασίες για την προστασία και ανάδειξη αυτών.
Η συγκεκριμένη μελέτη ετοίμασε ουσιαστικά το λεπτομερές τοπογραφικό διάγραμμα των δύο στοών και εντόπισε όλες τις θέσεις που εμφανίζουν σοβαρά γεωτεχνικά προβλήματα και κινδύνους αστοχιών.
Τον επόμενο χρόνο η ΑΜΚΕ χρηματοδότησε μέσω του προγράμματος Cycladic Identity την οριστική μελέτη έργων αποκατάστασης της ευστάθειας στο μέτωπο, την είσοδο και το πρώτο τμήμα της νότιας στοάς Νυμφών. Αποτελεί μια μελέτη στο πρότυπο της οποίας θα συνταχθούν οι επόμενες για την πλήρη αποκατάσταση των στοών στο πλήρες μήκος τους.
Ήδη προγραμματίζεται η εγκατάσταση στη νότια στοά Νυμφών συστήματος ενόργανης παρακολούθησης της συμπεριφοράς της. Πρόκειται για ειδικά γεωτεχνικά όργανα που παρακολουθούν τις μετακινήσεις, τις παραμορφώσεις και τις δονήσεις της βραχομάζας και μεταφέρουν τις καταγραφές σε πραγματικό χρόνο σε ένα κέντρο εποπτείας.
Παράλληλα σχεδιάζεται σε πιο μεσοπρόθεσμη βάση και σε συνεργασία με το ΕΜΠ η μελέτη έργων αντιμετώπισης των περιορισμένων γεωτεχνικών προβλημάτων που παρουσιάζει το πρώτο τμήμα της στοάς Πανός, έτσι ώστε να μπορεί σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα να καταστεί ασφαλώς επισκέψιμη στο συγκεκριμένο τμήμα.
Προστασία κατασκευών του 19ου αιώνα
Οι κατασκευές της επιχείρησης εκμετάλλευσης του 19ου αιώνα στον αρχαιολογικό χώρο αποτελούν ένα δεύτερο πολύ σημαντικό μνημειακό σύνολο και σε πολλές από αυτές απαιτούνται σωστικές εργασίες. Πιο χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των δύο βαρουλκοστασίων μπροστά από τις εισόδους των δύο κύριων στοών του λατομείου Νυμφών που φαίνονται και στη φωτογραφία. Τα κτήρια αυτά παρουσιάζουν σημαντικά προβλήματα ρηγματώσεων λόγω προβλημάτων στη θεμελίωσή τους. Η ΑΜΚΕ έχει καταθέσει πρόταση χρηματοδότησης για μελέτες και εργασίες αποκατάστασής τους και αναμένεται σύντομα η ανακοίνωση της σχετικής ανακοίνωσης με πολλές πιθανότητες θετικής έκβασης.
Παρεμβάσεις στον ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο
Η ΑΜΚΕ έχει θέσει ως υψηλή προτεραιότητα την βελτίωση της εικόνας εγκατάλειψης που παρουσίαζε μέχρι πριν ενάμιση χρόνο ο αρχαιολογικός χώρος.
Στο πλαίσιο αυτό εγκατέστησε κατόπιν συνεννόησης με την Εφορεία Αρχαιοτήτων καλαίσθητες ενημερωτικές πινακίδες, χάρτες και πινακίδες κατεύθυνσης. Ο επόμενος στόχος είναι οι τοπικές παρεμβάσεις σε συγκεκριμένα σημεία συγκέντρωσης επισκεπτών, ώστε ο χώρος να γίνει πιο φιλόξενος με τη δημιουργία ζωνών σκίασης και ανάπαυσης. Δείγμα των προτεινόμενων διαμορφώσεων φαίνεται και στα σχέδια που δημοσιεύονται σε αυτή τη σελίδα.
Ιδιοκτησιακό
Προϋπόθεση πιο συστηματικών και μακροχρόνιων παρεμβάσεων για την ανάδειξη των υπόγειων στοών είναι να περιέλθει η ιδιοκτησία των ακινήτων που περικλείει τις εισόδους τους στο Δήμο ή το Δημόσιο. Η ΑΜΚΕ δραστηριοποιείται ενεργά και σε αυτό τον τομέα. Σύντομα υπογράφεται προσύμφωνο εξαγοράς του ακινήτου στην περιοχή του λατομείου Νυμφών και εκτιμάται ότι είναι πολύ πιθανό η εξαγορά να ολοκληρωθεί εντός του έτους, καθώς ο Δήμος έχει εγγράψει στον προϋπολογισμό του δαπάνη για την πλήρη εξαγορά.
Προγραμματική σύμβαση δήμου – υπουργείου Πολιτισμού
Η προγραμματική σύμβαση που σχεδιάζεται να υπογραφεί μεταξύ του δήμου και του υπουργείου δεν εμπλέκει άμεσα την ΑΜΚΕ, όμως είναι μεγάλης σημασίας για την υπόθεση, καθώς αντικείμενό της θα είναι η σύνταξη του γενικού master plan για την προστασία και ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου. Το master plan θα ορίσει τον προγραμματισμό για τις μεγάλες παρεμβάσεις που είναι απαραίτητες για την ανάδειξη του χώρου και της πολυσήμαντης πολιτιστικής κληρονομιάς που συνδέεται με αυτόν.
Οι δραστηριότητες αυτές αλλά και άλλες της ΑΜΚΕ σε συνδυασμό με τις αναμενόμενες σημαντικές πρωτοβουλίες από πλευράς Υπηρεσιών του υπουργείου Πολιτισμού και του δήμου Πάρου αναμένεται ότι τα επόμενα χρόνια θα αλλάξουν ριζικά την εικόνα εγκατάλειψης του χώρου των Αρχαίων Λατομείων, έτσι ώστε σταδιακά να βρουν τη θέση που τους αξίζει στον πολιτιστικό χάρτη.
