Αρκετά σημαντικές λεπτομέρειες αναφέρει ο εβραιο-γερμανός αρχαιολόγος, Otto Rubensohn (1867- 1964), ο οποίος συνδέθηκε με το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και πραγματοποίησε ανασκαφές στα ιερά του Απόλλωνα και του Ασκληπιού στην Πάρο, από το 1897 έως το 1899.
Ο γερμανός αρχαιολόγος, είναι ο συγγραφέας του βιβλίου: «Das Delion von Paros », που θεωρείται η σημαντικότερη γραπτή του προσπάθεια, αναφέρει καταρχάς ότι στο λιμάνι της Παροικιάς έφτασε μετά από ένα εξαντλητικό ταξίδι 13 ωρών από τον Πειραιά.
Σε επιστολή προς τους γονείς του ο Rubensohn περιγράφει γλαφυρά το πέρασμά τους με το ατμόπλοιο «Αθηνά»: «[…] Επιβιβαστήκαμε γύρω στις 8:30 και βρήκαμε τη μίζερη μικρή κρύα Αθήνα Athena γεμάτη κόσμο. Ο πιστός μας Αγγελής Κοσμόπουλος (σ.σ.: ήταν μόνιμος συνεργάτης του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου) έφερε τις ατελείωτες αποσκευές στο πλοίο. Ο Dörpfeld (σ.σ.: συνεργάτης του), που έφερε το δικό του κρεβάτι, το έστησε στο κατάστρωμα μέσα σε ένα ανείπωτο χάος – περιττώματα προβάτων, παιδιά που γκρίνιαζαν και βρώμικους συνταξιδιώτες.
Το πλοίο έφευγε από τον Πειραιά γύρω στις 11 (έπρεπε να αναχωρήσει στις 8). Στις 12 ανέβηκα και κοιμήθηκα μέτρια καλά. Σίγουρα καλύτερος από τον Dörpfeld, που ήταν ήδη ξύπνιος στις 3. Στις 5 η ώρα, ήμουν κι εγώ πάνω από το κατάστρωμα, παρακολούθησα τον πολύ απαραίτητο καθαρισμό μαζί με τον Dörpfeld και βρήκα ένα καταφύγιο στη γέφυρα. Φτάσαμε στη Σύρα στις 8, αποβιβαστήκαμε και φάγαμε πρωινό. Συνεχίσαμε στις 9:30. Φτάσαμε στην Πάρο στις 12 η ώρα. Ο κ. Κρίσπι επιβιβάστηκε για να μας πάρει, έναν μικρόσωμος, ταραχώδης άντρας που μιλάει εξαιρετικά παράξενα γερμανικά -τα έμαθε από βιβλία του περασμένου αιώνα».
Αφού η επιστολή έφτασε στην Παροικιά, έκαναν επίσκεψη στον δήμαρχο του νησιού. Στη συνέχεια στην περιοχή «Θόλος» προσπάθησαν να επιθεωρήσουν την περιοχή στην οποία έναν χρόνο πριν είχε βρεθεί το περίφημο παριανό μάρμαρο. Όπως έγραψε: «Μεγάλη απογοήτευση. Ένα γιγάντιο χωράφι, κανείς δεν ξέρει πού ακριβώς βρέθηκε η πέτρα. Απλώς όψιμα ερείπια του Μεσαίωνα, οπότε το κομμάτι που βρέθηκε αναμφίβολα είχε χτιστεί σε ένα όψιμο κτίριο, ποιος ξέρει πού σύρθηκαν τα υπόλοιπα».
Τις επόμενες μέρες, ξεκίνησαν για να εξερευνήσουν τις αρχαιότητες του νησιού. Βρήκαν τα τείχη της πόλης, επισκέφτηκαν τον υποτιθέμενο χώρο του ιερού του Ασκληπιού και τα περίφημα λατομεία μαρμάρου στο ορεινό κέντρο του νησιού. Άρχισαν μάλιστα να τεκμηριώνουν τον ενετικό πύργο στην καρδιά της Παροικιάς, ο οποίος χτίστηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου από τα αρχαία σπόλια.
Κατά τη διάρκεια της πρώτης εκστρατείας, ο Rubensohn ανέσκαψε μερικά από τα πιο σημαντικά μνημεία της αρχαίας πρωτεύουσας της Πάρου: το ύστερο κλασικό ιερό του Ασκληπιού με τα λείψανα του παλαιότερου Πυθίου, τον αρχαϊκό ναό της Αθηνάς στο κάστρο («φρούριο») της Παροικιάς, τμήματα της ελληνιστικής και ρωμαϊκής νεκρόπολης στο λιμάνι και αρκετά μικρότερα ιερά.
ΠΗΓΕΣ: blog του τμήματος Αθηνών του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου
